Şema Nedir?
Şema, kişinin yaşantıları, inançları, duyguları ve düşünce kalıpları arasındaki karmaşık
etkileşimi ifade eder. Şemalar, çocukluk ve gençlik dönemlerinde oluşur ve zaman içinde
güçlenir. Uzun süreli duygusal ve davranışsal sorunların temelini oluşturan bu şemalar, kişinin
dünyayı algılama biçimini şekillendirir.
Şema Terapi Nedir?
Şema Terapi, Jeffrey E. Young tarafından geliştirilmiş bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu terapi,
kişinin olumsuz şemalarını tanımlayarak ve dönüştürerek duygusal rahatlamayı ve daha
sağlıklı davranışları teşvik etmeyi amaçlar. Terapi, bireyin geçmişteki deneyimlerini ve bu
deneyimlerin günümüzdeki etkilerini anlamasına yardımcı olur.
Şema Terapinin Amaçları ve Faydaları:
Uyumsuz Şemaların Değişimi: Şema Terapi, bireyin uyumsuz ve olumsuz şemalarını fark
etmesini ve bunları daha esnek ve olumlu şemalarla değiştirmesini hedefler. Bu, duygusal
sıkıntıları azaltmaya yardımcı olur.
Duygusal Regülasyon: Terapi, duygusal yoğunlukları anlama ve yönetme becerilerini
geliştirir. Bireyler, duygusal tepkilerini daha sağlıklı bir şekilde kontrol etmeyi öğrenirler.
Davranışsal Değişim: Şemaların dönüşümü, olumsuz davranış kalıplarını da değiştirir. Bu
sayede bireyler, daha işlevsel ve sağlıklı davranışlar geliştirirler.
Özsaygı ve Kendine Değer: Terapi, kişinin özsaygısını ve kendine değerini artırmasına
yardımcı olur. Uyumsuz şemaların yerini daha olumlu bir benlik algısı alır.
Uyumsuz Şemalar:
Şema Terapi'nin odaklandığı 18 uyumsuz şema vardır. Bunlar:
1) Yetersizlik / Değersizlik Şeması: Kişi sürekli olarak yetersiz, beceriksiz veya değersiz
olduğunu hisseder.
2) Yalnızlık ve Terk Edilme Şeması: Terk edilme veya yalnız kalma korkusu yaşanır, bu
da ilişkilerde güvensizlik yaratabilir.
3) Bağımlılık Şeması: Başkalarının onayına, ilgisine veya yardımına fazlasıyla bağımlı
hale gelme eğilimi gösterilir.
4) Öz Kontrol Kaybı / Kendini Denetleyememe ve Disiplinsizlik Şeması: Kendini
kontrol edememe ve disiplinsizlik hissedilir.
5) Zalimlik ve Kendine Karşı Kötü Davranma Şeması: Kişi kendine karşı eleştirel ve
acımasız bir içsel sesle veya eleştirilerle mücadele edebilir.
6) Duygusal İhmal ve Ret Şeması: Kişi, duygusal olarak ihmal edildiğini veya
reddedildiğini hissedebilir.
7) Sosyal Kabul Edilmeme / Toplumsal Dışlanma Şeması: Toplumsal kabul edilmeme
veya dışlanma korkusu yaşanır.
8) Bağımsızlık Kaybı ve İlişkiye Bağımlılık Şeması: Kendi başına işler yapamama hissi
vardır ve ilişkilere fazlasıyla bağımlı kalma eğilimi görülebilir.
9) Endişe ve Kaçınma Şeması: Sürekli endişe ve kaçınma durumlarıyla başa çıkma
güçlüğü yaşanır.
10) Saldırganlık Şeması: Kişi kendini veya diğerlerini sürekli olarak eleştirir veya suçlar.
11) Tutsaklık / Kısıtlama ve Engellilik Şeması: Kişi kısıtlanmış veya tutsak hisseder,
engellilik hissi yaşanabilir.
12) Emosyon İfade Edememe ve Bastırma Şeması: Duygusal ifade eksikliği, duygusal
ifadeleri bastırma eğilimi vardır.
13) Kabul Edilemez İstekler ve İhtiyaçlar Şeması: Kendi istek ve ihtiyaçlarını kabul
etmekte güçlük çekilir.
14) Geri Çevrildiğinde Duyulan Öfke / Reddedilme Sonrası Öfke Şeması:
Reddedildiğinde öfke ve öfke patlamaları yaşanabilir.
15) Değerler ve Emeklilik İnancı Kaybı Şeması: Kişi, yaşamın anlamını ve değerini
kaybetmiş hissedebilir.
16) Boşluk ve Yetersizlik Şeması: Hayatta bir amaç veya anlam eksikliği yaşanır.
17) Zorunluluk ve Aşırı Sorumluluk Şeması: Kişi kendine aşırı sorumluluk yükler, sürekli
bir baskı altında hissedebilir.
18) Kaybetme ve Boşluk Şeması: Kaybetme korkusu yaşanır, bir şeyleri kaybetme veya
kaybedilme endişesi vardır.
Şema Terapi Hangi Psikolojik Problemlerin Tedavisinde Kullanılır?
Depresyon
Anksiyete bozuklukları
Kişilik bozuklukları
İlişki sorunları
Özsaygı eksikliği
Öfke problemleri
